Xuất hiện từ thời Kamakura năm 1185 cho đến nay, cơm hộp Bento được người dân Nhật Bản rất ưa chuộng, kể cả trẻ con lẫn người lớn. Bento xuất hiện ở các nhà ga, bến xe buýt, trường học, công sở, các chuyến đi picnic du lịch, hay thậm chí là trong các bữa tiệc.
Tôi vốn không thích “cơm cặp lồng” từ hồi còn học đại học bởi “dị ứng” với thứ cơm được lèn chặt đã đóng cứng còn thức ăn thì đã mất hết cả vị khi nguội ngắt. Nhưng chiếc hộp đẹp đẽ còn nóng hổi được phục vụ sau đó đã làm tôi thay đổi quan niệm của mình về cơm hộp.
Trình bày đẹp và chất lượng cao. Đó là hai đặc điểm có thể kết luận ngay về hộp bento. Cơm được làm thành những “viên” gọn gàng, ngon mắt, còn thức ăn thì rất phong phú, nhiều món và nhiều màu sắc. Cái hay của đồ ăn Nhật là dù được hâm nóng hay để nguội thì chất lượng không khác nhau là bao.
Bento là một trong những loại đồ ăn phổ biến ở Nhật Bản vì trẻ em nào cũng phải mang đến trường để ăn trưa. Việc chuẩn bị bento khá cầu kỳ và một chị bạn Việt kiều cho tôi biết, nếu chuẩn bị không đúng cách (của người Nhật) thì con chị sẽ bị chúng bạn… cười chê (?!). Cũng có những cửa hàng bán bento tại chỗ, chuyên giao bento đến tận nơi, chẳng hạn như trường hợp trên của chúng tôi, nhưng bento phổ biến hơn tại các ga tàu điện hay xe bus, dành cho những người đi tàu xe.
Vào thời Kamakura năm 1185 khi nghệ thuật chiên gạo hoshi-li phát triển thì gạo thường được đựng trong chiếc túi nhỏ cho đến năm 1568, những hộp sơn mài bằng gỗ đựng cơm được sản xuất. Thế là Bento ra đời và trở nên phổ biến, nhất là trong lễ hội Hanami (lễ hội ngắm hoa anh đào). Sau này, những hộp cơm bằng gỗ đắt tiền, những hộp kim loại được thay thế bằng những hộp Bento nhựa với đủ màu sắc và hình dạng.
Có rất nhiều loại Bento với những mục đích sử dụng khác nhau. Kouraku được dùng trong các buổi dã ngoại picnic, Kamameshi và Ekiben được bán tại các nhà ga… cũng vì thế mà nguyên liệu các loại Bento không giống nhau.
Theo truyền thống, thành phần chủ yếu của một Bento, nói như trong truyện “Tottochan” là bao gồm cả “thức ăn trên rừng và dưới biển”, tức là gồm có gạo, cá và thịt, rau xào hoặc nấu để ăn dặm và món tráng miệng (có thể là hoa quả) được sắp xếp theo tỉ lệ 4:3:2:1 (4 phần cơm, 3 phần thịt cá, 2 phần rau và 1 phần tráng miệng).
Trong một hộp bento tiêu biểu, một nửa là đựng cơm, nửa còn lại được đặt một vài món ăn phụ được làm từ những nguyên liệu như rau, thịt, cá, và trứng. Những món ăn này có rất nhiều hình dáng, và với trí tưởng tượng vô hạn của con người, hộp bento có thể trở nên hấp dẫn hơn, ngộ nghĩnh hơn, thậm chí là một tác phẩm nghệ thuật. Những món ăn phụ phổ biến nhất là một số loại trứng chín, ví dụ như tamagoyaki (trứng tráng được cắt theo hình dải, hoặc hình vuông, thường được thêm muối và đường), trứng rán, trứng luộc, hay trứng tráng với nhiều thành phần khác nhau. Một loại đồ ăn phụ của bento cũng rất được yêu thích là xúc xích. Những người làm bento đôi khi còn tạo hình cho xúc xích để nó giống một con bạch tuộc, hoặc những loài động vật khác, làm cho bữa trưa trở nên thú vị hơn.
Một loại bento phổ biến khác bao gồm cá nướng, thịt rán, bánh cá và rất nhiều loại rau. Những loại rau này có thể bị xé tơi ra, luộc, hoặc hấp; người thường thấy rau chín trong hộp bento hơn là rau tươi sống. Món tráng miệng là một quả táo, hoặc quýt.
Một nguyên liệu được yêu thích khác của bento là một quả mơ Nhật Bản, hay umeboshi. Người ta tin rằng món ăn truyền thống này sẽ làm tăng mùi vị của cơm, thường được đặt trên đỉnh của một ụ cơm, hoặc giữa một đĩa cơm đầy.
Hộp đựng cơm của người Nhật cũng được sản xuất khá đẹp và tinh xảo. Hộp thường làm bằng sơn mài. Người làm bento, ví dụ như người mẹ chẳng hạn, sẽ chuẩn bị hộp cơm giống như bà thường làm những món phụ cho bữa ăn thường ngày của gia đình. Bà sẽ lựa chọn loại món ăn phù hợp nhất một cách nhanh chóng và đặt chúng vào một phía của hộp bento. Thật vậy, người mẹ thường tính toán để nấu bữa tối cho gia đình sao cho thừa lại những món ngon để làm hộp bento cho hôm sau.
Bento được các bà mẹ chuẩn bị mỗi sáng cho con mình đưa đến trường. Việc chuẩn bị Bento khá cầu kỳ và nếu bạn chuẩn bị càng đẹp và ngon mắt thì con bạn càng tự hào.
Món cơm hộp Bento khi được người vợ chuẩn bị với tất cả tấm lòng, sẽ gửi gắm tình yêu, sự lãng mạn và những cảm giác hạnh phúc nơi người chồng, còn được gọi là “aisai bento” – món cơm do “vợ yêu” nấu. Có như vậy, dù là đi đến đâu người đàn ông cũng luôn nhớ về hơi ấm của những hộp cơm gia đình.
Cũng có những cửa hàng bán Bento tại chỗ, chuyên giao Bento đến tận nơi, cho nhân viên văn phòng, nhưng Bento phổ biến hơn tại các ga tàu điện hay xe bus, dành cho những người đi tàu xe.
Với người Nhật, một hộp cơm văn phòng hay bữa trưa “cặp lồng” ở trường học cũng được chuẩn bị kỹ càng, trau chuốt như một tác phẩm nghệ thuật vậy. Không chỉ ngon miệng mà còn rất đẹp mắt và bạn sẽ thấy cuộc sống thú vị hơn.
